Son birkaç hafta içinde Çin hükûmetinin Büyük Teknoloji şirketlerine yönelik baskısı yoğunlaştı. Devlerin tümü, artan düzenleyici incelemenin yükünü hissetti.

AliPay ödeme platformuna sahip olan Ant Group, geçen yılın sonunda borsada halka açılmayı başaramadı. Çinli düzenleyiciler, kurucu Jack Ma'nın mevcut düzenleyici rejimi alenen eleştirmesinden bir hafta sonra aniden ortaya çıkan yeni fintech düzenlemelerine uyum eksikliğine işaret etti.

O zamandan beri, hükûmet tarafından Çin'in en büyük teknoloji firmalarının hesaplanan dizginlenmesi hız kesmeden devam ediyor ve geçen ay birkaç yüksek profilli vakayla sonuçlandı. Çin'in en büyük e-ticaret platformlarından ikisi olan Taobao ve Pinduoduo, geçen hafta çevrim içi satıcıların sahte ürün inceleme raporları yayınlamasıyla görevlendirildi.

Bu arada, Çin'in en büyük gıda dağıtım platformu Meituan, Nisan ayından bu yana bir antitröst soruşturmasına konu oldu. Sosyal medya platformları da korunmuyor. Popüler platform Xiaohongshu ("Küçük Kırmızı Kitap" anlamına gelir), "zenginlik gösterişini" mümkün kılmak için düzenleyici incelemeye girdi.

Ama bu uygulamalar bir süredir devam ediyor. Peki hükûmetin ani baskılarının arkasında ne var? Ve bu şirketlerin Çin'e getirdiği ekonomik faydalar göz önüne alındığında, hükûmet kendi ayağına mı kurşun sıkıyor yoksa başka güçler işin içinde mi?

DiDi'nin İlginç Vakası

Çinli bir teknoloji firmasının yabancı bir borsaya kote olması eskiden büyük bir ulusal gurur kaynağıydı. Bu yıl 30 Haziran'da, dünya çapında ve Avustralya'da faaliyet gösteren Uber'in Çin versiyonu olan DiDi, tam da bunu başardı. New York Menkul Kıymetler Borsası'nda hisse başına 14 ABD dolarından giriş yaptı.

İlk halka arz (IPO) 4,4 milyar ABD doları topladı ve şirkete 68 milyar ABD doları değerinde değer vererek, onu Alibaba'dan sonra bir Çinli şirketin ABD'deki en büyük ikinci halka arzı haline getirdi. 

Hisse başına 16 ABD dolarını aşan bir yükseklikten, DiDi hisseleri bugüne kadarki değerlerinin üçte birini kaybetti. Şirket şimdi, Çin'in veri güvenliği düzenlemelerine uyumla ilgili devam eden yasal sorunlarını açıklamadığı için halka arzını satın alan yatırımcılardan toplu davaya tabiidir.

Global Times’da çıkan habere göre DiDi'yi kişisel verilerin toplanması ve kullanılmasıyla ilgili ciddi yasa ve yönetmelikleri ihlal etmekten Çin Siber Uzay İdaresi suçlu buldu. Ancak DiDi, dokuz yıldan fazla bir süredir Çin pazarında bulunuyor, dolayısıyla bu sorunların kesinlikle daha erken ortaya çıkması gerekirdi.

Analistler, Çin hükûmetinin, Çin'in taksi ve araç paylaşım hizmetlerinin yaklaşık %90'ını oluşturan bir şirket olan DiDi'nin sahip olduğu verilerin ABD borsasında listelenmesinin ardından ABD hükûmetinin eline geçmesinden daha fazla endişe duyduğunu düşünüyor.

DiDi'nin düzenleyici sorunlarından kaynaklanan serpinti, ABD'de listelenen diğer teknoloji firmalarının da artan bir incelemeye tabii tutulmasıyla daha geniş bir alana yayıldı ve düzenleyici reformların ufukta olabileceğine işaret ediyor.

Sosyal İyiliğin Önceliği

Çin hükûmetinin son hamlelerinin ardındaki mantığı anlamak için önce Çin'in teknolojik manzarası olan paralel evreni anlamalıyız. Çin'de teknoloji asla yalnızca bir kişinin veya kuruluşun kazancı için kullanılmamalıdır. Çin hükûmeti tarafından tanımlandığı ve uygulandığı şekliyle sosyal fayda her zaman vurgulanır.

DiDi'nin New York Menkul Kıymetler Borsası'nda listelenmesi, şüphesiz şirketin küresel genişlemesini hızlandıracak. Ancak Çin hükûmetinin gözünde, ulusun ortak çıkarlarına da zarar verebilirdi. Bu bariz çelişkinin çözülüp çözülemeyeceğini zaman gösterecek.

Çin'in teknoloji tüketimine yönelik kolektivist yaklaşımı, mobil oyunları düzenlemesinde de kendini gösteriyor.

Bu hafta, WeChat'in sahibi olan ve dünyanın en büyük oyun şirketlerinden biri olan Tencent'in, 18 yaşından küçük oyuncuların faaliyetlerini kısıtlamak için "Midnight Patrol" adlı bir yüz tanıma özelliğini kullanacağı haberi ortaya çıktı. Tencent, özelliğin halihazırda 60 oyunda kullanıldığını ve daha fazla eklemenin planlandığını söyledi.

2019'da Çin hükûmeti, iddiaya göre oyun bağımlılığını engellemek için küçüklere video oyunu sokağa çıkma yasağı uygulayarak 22:00 ile 08:00 saatleri arasında oynamalarını yasakladı. Güney Kore, sokağa çıkma yasağı olan diğer tek ülke.

Midnight Patrol'un kullanıma sunulmasının, küçüklerin sokağa çıkma yasağını atlatmak için ebeveynlerinin cihazlarını veya kimliklerini kullanmasını engellemesi bekleniyor. Bu amaçla yüz tanıma denemeleri 2018'de başladı, ancak Midnight Patrol uygulama ölçeğinde benzersiz.

Batılı bir bakış açısından, bu tür önlemler mahremiyet ve özgürlüğün acımasız bir ihlali gibi görünebilir. Ancak Çin'de genellikle övülür ve memnuniyetle karşılanırlar. Hakim görüş, teknoloji firmalarının teknolojinin sömürülmesinden ticari olarak kâr edebileceği, ancak sosyal fayda pahasına değil.

Avustralya ve diğer ülkelerdeki Çinli teknoloji hizmetleri tüketicileri için iyi haber şu ki, bu firmalar hizmetlerini her zaman iç ve dış pazarlar için farklılaştırmaya çalıştılar.

Örneğin, son derece popüler video paylaşım platformu TikTok, Çin'de Douyin olarak adlandırılıyor ve burada bizler tarafından kullanılan TikTok'tan çok farklı kurallara uyuyor. Ve gizlilik endişeleri varsa, uluslararası tüketiciler her zaman bu hizmetleri kullanmamayı seçebilirler. Çinli tüketiciler ne yazık ki bu seçeneğe sahip değiller.